Το ποίημα ανήκει στη συλλογή «Οι τρίλιες που σβήνουν» που εκδίδεται το 1928, όταν η Μαρία Πολυδούρη έχει επιστρέψει από το Παρίσι και συνεχίζει τη νοσηλεία της, από το νοσοκομείο Charité στο νοσοκομείο «Σωτηρία» της Αθήνας.
Η συλλογή αποτελείται από τέσσερις ενότητες ποιημάτων: «Χαμόγελα», «Ξεφάντωμα», «Ο μοιραίος δρόμος», «Οι τρίλιες που σβήνουν».
Το «Μόνο γιατί μ’ αγάπησες» ανήκει στην ενότητα, που χάρισε και τον τίτλο σ’ όλη τη συλλογή, «Οι τρίλιες που σβήνουν».
«Τρίλια» στη μουσική σημαίνει την πολύ γρήγορή επανάληψη δύο συνεχόμενων φθόγγων που βρίσκονται σε απόσταση τόνου ή ημίτονου. Σημαίνει ακόμα τον τρόπο κελαηδήματος, που μοιάζει με τη μουσική τρίλια. Άρα και ο τίτλος προϊδεάζει για την ποιητική που δημιούργησε η Μαρία Πολυδούρη. Μία ποιητική, που διακρίνονταν από τους ελάσσονες τόνους, την ατμοσφαιρικότητα, την υποβλητική μουσικότητα, στοιχεία που εξέφραζαν τη θλίψη, τη μελαγχολία, τη νοσταλγία, την απόγνωση.
Το ποίημα πραγματεύεται το θέμα της ποίησης ως αποτελέσματος του έρωτα κι ως μέσου εξωτερίκευσης ερωτικών συναισθημάτων.
Μορφή: Το ποίημα είναι χωρισμένο σε πέντε πεντάστιχες στροφές (στην ολοκληρωμένη του μορφή οι στροφές είναι εννιά). Ο στίχος είναι ιαμβικός δωδεκασύλλαβος, που εναλλάσσεται με ιαμβικούς εντεκασύλλαβους (στ. 7, 9) και ιαμβικούς εφτασύλλαβους (ο δεύτερος κι ο τέταρτος στίχος κάθε στροφής). Ομοιοκαταληκτεί ο δεύτερος με τον τέταρτο στίχο κάθε στροφής. Ο πρώτος στίχος κάθε στροφής είναι ο ίδιος με τον τελευταίο.
Τίτλος: Μια δευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση, που εδώ μένει ασυμπλήρωτη και επανέρχεται συχνά στο ποίημα. Με τον τίτλο, όπως και με ολόκληρο το ποίημα, το ποιητικό εγώ απευθύνεται σε ένα δεύτερο πρόσωπο. Τι οφείλει, άραγε, σ’ αυτό το πρόσωπο; Ποιο είναι το αποτέλεσμα αυτής της αγάπης που δέχτηκε; Η ύπαρξη, κυριαρχική και βαρύνουσα, του «μόνο» (μοναδική αιτία του διαλόγου η αγάπη) επιβεβαιώνει ότι το ποίημα έχει άξονα αναφοράς τον Έρωτα. Έγραψε το παρακάτω ποίημα, έγινε για ακόμη μια φορά ποιήτρια, εξαιτίας του έρωτα και για τον έρωτα.
Α’ στροφή: Συμπληρώνεται η αιτιολογική πρόταση του τίτλου. Η ποιήτρια «τραγουδά», γράφει δηλαδή ποιήματα, επειδή έχει ζήσει μια αγάπη δυνατή. Δύο ρήματα : «τραγουδώ», ενεστώτας, παρόν και «αγάπησες», αόριστος, παρελθόν, που υπογραμμίζεται κι από τον χρονικό προσδιορισμό «στα περασμένα χρόνια». Το τώρα ένα τραγούδι αποτέλεσμα της αγάπης του τότε. Το ποιητικό εγώ εξομολογείται ότι τώρα γράφει ένα τραγούδι γιατί κάποτε στο παρελθόν αγαπήθηκε. Η αγάπη ως συναίσθημα που βιώθηκε τότε, βιώνεται και τώρα πολύ έντονα αλλά και ως κίνητρο με αποτέλεσμα το τραγούδι. Στη στροφή αυτή εντοπίζεται χρονικά το ερωτικό της βίωμα (στα περασμένα χρόνια) και οι συνθήκες στις οποίες έζησε την αγάπη (σε ήλιο, σε καλοκαιριού προμάντεμα, σε βροχή, σε χιόνια), μια αγάπη «παντός καιρού». Η στροφή θα κλείσει με την επανάληψη του 1ου στίχου. Επωδός που δίδει τη βεβαιότητα των συναισθημάτων της ποιήτριας καθώς αφαιρείται το κόμμα που υπάρχει στον πρώτο στίχο. Στον α’ στίχο το κόμμα, μικρό σημείο παύσης πριν την αιτιολόγηση, αφήνει ένα περιθώριο έστω και μικρό, δισταγμού Στον τελευταίο στίχο η αφαίρεσή του προσθέτει την απόλυτη βεβαιότητα.
Β’ στροφή: Κυριαρχεί η επανάληψη «μόνο… μόνο…», που σε συνδυασμό με τη χρήση του αορίστου χρόνου, υπογραμμίζει τη μοναδικότητα των ερωτικών στιγμών, που βίωσε η ποιήτρια στο παρελθόν, γεγονός που ολοκλήρωσε την ύπαρξή της. Το αποτέλεσμα αυτού του αισθησιακού – ερωτικού, μοναδικού βιώματος είναι διπλό και αναφέρεται στο παρόν. Αναλύεται το «αγάπησες» της προηγούμενης στροφής και δίνονται δυο εκφάνσεις του: η αγκαλιά και το ερωτικό φιλί, καθώς και τα αποτελέσματά τους: η μεταμόρφωση της ποιήτριας σε ολάνοιχτο κρίνο (εξωτερική ακτινοβολία: ο έρωτας δρα εξαγνιστικά και δίδει ομορφιά στην ποιήτρια) και η βίωση ενός ερωτικού σκιρτήματος που είναι χαραγμένο στην ψυχή της ακόμα (εσωτερική μεταμόρφωση: τρέμει το ποιητικό εγώ μπροστά στο μεγαλείο και στη δύναμη του έρωτα ή μήπως το ρίγος γεννιέται από το φόβο ενός πιθανού θανάτου αυτού του ίδιου του έρωτα;)
Γ’ στροφή: Η αιτία τώρα είναι το ερωτικό και απόλυτα ειλικρινές βλέμμα (με την ψυχή στο βλέμμα) και το αποτέλεσμα η υπέρτατη χαρά, η ολοκλήρωση, το νόημα της ύπαρξης. Η ποιήτρια επικεντρώνει την προσοχή της στα μάτια του προσώπου που την αγάπησε. Τα μάτια εκφράζουν την ψυχή, εξομολογούνται βαθύτερα συναισθήματα. Τα μάτια του «εσύ», μάτια ερωτευμένου, αισθητοποίησαν τον έρωτα στο βλέμμα του και η ποιήτρια μέσα από το ερωτικό βλέμμα ένιωσε τη δικαίωση της ύπαρξής της. Η ύπαρξη της ως γυναίκας και ανθρώπου ταυτίζεται με αυτόν τον Έρωτα.
Δ’ στροφή: Επαναλαμβάνεται η αιτία του τίτλου (γιατί μ’ αγάπησες) και το αποτέλεσμα της είναι η ζωή. Αρχίζει με μια υπερβολή, που στηρίζεται και πάλι στο σχήμα αιτία – αποτέλεσμα. «Μόνο γιατί μ’ αγάπησες γεννήθηκα…»: υπερβολή που οδηγεί στην κορύφωση του Έρωτα, καθώς αποκτάει μια άλλη διάσταση με την ομολογία της ποιήτριας ότι η αγάπη την γέννησε ουσιαστικά. Η ζωή της «εδόθη» χάρη σ’ αυτή την αγάπη. Το εσύ με την αγάπη του έδωσε ζωή από τη ζωή του στην ποιήτρια και έτσι η ζωή της απέκτησε περιεχόμενο και σκοπό.
Με την αγάπη αυτή η ποιήτρια γεννήθηκε, καλύτερα, ξαναγεννήθηκε, έδωσε νόημα ( η ζωή πληρώθη) στην άχαρη και ανεκπλήρωτη ζωή της. Η τριπλή επανάληψη «ζωή… ζωή… ζωή…» ολοκληρώνει την ομολογία υπογραμμίζοντας : Ζωή χωρίς αγάπη δεν μπορεί να υπάρξει κι αν υπάρχει δεν είναι αληθινή.
Ε’ στροφή: Στη στροφή αυτή τονίζεται η ποιότητα αυτής της αγάπης ή ίσως κι ο τρόπος εκδήλωσής της από τον παλιό ερωτικό της σύντροφο (τόσο ωραία). Η αγάπη-αιτία και το αποτέλεσμα διπλό: ζωή και γλυκός θάνατος. Έζησε πραγματικά μέσα από την αγάπη, που πλούσια της χάρισε το «εσύ» και με το οξύμωρο «γλυκά πεθαίνω», επισημαίνει τη γλύκα, που αποκτά ο θάνατος για δύο λόγους : και γιατί αξιώθηκε να ζήσει την αληθινή ζωή, που προσφέρει η αγάπη αλλά και γιατί τώρα ο θάνατός της θα τη φέρει κοντά στο «εσύ» που «βασίλεψε». Το «εσύ» που βασίλεψε, δίνεται εδώ με την προσφώνηση «ωραίε». Η απώλεια του αγαπημένου προσώπου είναι γεγονός και έτσι δικαιολογείται και ο αόριστος χρόνος «μ’αγάπησες» που συνέχει ως αιτία όλο το κείμενο.
| Αιτία (παρελθόν) | Αποτέλεσμα (παρελθόν, παρόν και μέλλον) |
| μ’ αγάπησες | τραγουδώ |
| με κράτησες στα χέρια σου μια νύχτα και
με φίλησες στο στόμα |
είμαι ωραία σαν κρίνο ολάνοιχτο κι έχω ένα
ρίγος στην ψυχή μου ακόμα |
| τα μάτια σου με κύτταξαν με την ψυχή στο
βλέμμα |
περήφανα στολίστηκα το υπέρτατο της
ύπαρξής μου στέμμα |
| μ΄αγάπησες | Γεννήθηκα – η ζωή μου εδόθη- η ζωή πληρώθη |
| τόσο ωραία μ’ αγάπησες | Έζησα-γλυκά πεθαίνω |
Γλώσσα και Λογοτεχνία 